Kategori: Kalemtraş
Kalemtraş, hattatın kamış kalemini açtığı uzun saplı özel bir bıçaktır. Küğü büyüğü, incesi kalını, uzunu kısası, sadesi süslüşü olmak üzere pek çok çeşidi vardır. Hattatların yanlarında taşıdıkları divit ve kuburlarda diğer yazı aletleri ile birlikte kalemtraşları da bulunurdu.
Kalemtraş boyları türlerine göre değişsede ağızları (namlu) ile birlikte genellikle 10-30 cm, namluları ise 2-10 cm uzunlukları arasındadır. Yaygın kullanılan kalemtraşların boyu namlu ile birlikte 20 cm civarındadır, kesici ağız (namlu veya tiğ olarak da adlandırılır) ise 1 cm eninde 6 cm uzunluğunda olur.
Su vereilmiş sert çelikten yapılan kalemtraşın namlu ile sapın (kabza) birleştiği karşılıklı olarak yerleştirilmiş parçalarına parazvana denir.
Kalemtraşlar, namluların biçimine ve kullanım amacına göre çeşitli adlar alır. Ucu dönük olarak yapılanlara “Katibi”, sivri şeklinde olanlara “Servi”, namlunun sırt kısmında küçük bir ağzı olanınan “Camkırığı”, söğüt yaprağına benzeyenlere “Söğütyaprağı”, uç kısmı yuvarlakça olanına “Küt”, yazı düzelmek için kullanılan sivri uçlu olanlarına da “Tashih Kalemtraşı” denir.
Kalemtraşların keskinlikleri kaybolmaması, ağızlarına bir şey olmaması için badem yağı ile yağlanmış deri kılıflarda saklanması tavsiye edilir ve bu kılıflar kın olarak da adlandırılır.
Kalemtraşların sapları (kabzaları) çok çeşitli malzemelerden yapılmıştır. Yaygın olanları; çelik ya da üstü gümüş veya altın kakmalı ya da mineli madeni saplar olduğu gibi mercan, fildişi, gergedan boynuzu, sedef, kemik, bağa, büyük balık dişleri, abanoz, ödağacı, venge, pelesenk ve demirhindi gibi dayanıklı ağaçlar ile yıldıztaşı, akik, necef, yeşim, şahmaksut, lapis lazuli vb gibi yarı değerli taşlardan da yapılır.